Azja – kontynent wielkich kontrastów
Mówi się, że Azja jest kontynentem wielkich geograficznych kontrastów. Co to właściwie oznacza? Kontrasty geograficzne, które można dostrzec na tym kontynencie, dotyczą między innymi znacznego zróżnicowania warunków przyrodniczych.
Azja jest lądem kontrastów wysokościowych. Znajduje się tu zarówno najwyżej wzniesiony punkt na Ziemi – Mount Everest w Himalajach, zwany Czomolungmą (8848 m n.p.m.), jak i punkt położony najniżej – wybrzeże Morza Martwego (–422 m n.p.m.). Jest to zatem największa na świecie deniwelacja, wynosząca 9270 m. Kontrasty w ukształtowaniu terenu są szczególnie widoczne we wnętrzu kontynentu. Przykładem jest pasmo górskie Tien-szan, które leży w otoczeniu głębokich kotlin: Dżungarskiej, Turfańskiej i Tarymskiej (Kaszgarskiej). Kolejny przykład kontrastu to sąsiedztwo najwyższych gór na Ziemi – Himalajów – z wielką Niziną Gangesu.
Azja jest lądem o największych na świecie kontrastach klimatycznych. Duża rozciągłość południkowa tego kontynentu powoduje, że bardzo chłodne obszary na północy kontrastują z gorącymi obszarami na południu. Ponadto w Azji, a dokładnie w rosyjskiej miejscowości Ojmiakon na Syberii, zanotowano zimą najniższą na półkuli północnej temperaturę powietrza. Wyniosła ona –71°C. Jednocześnie latem temperatura powietrza w tym rejonie wzrasta nawet do 31°C. Wynika z tego, że największe na świecie absolutne amplitudy temperatury powietrza obserwuje się właśnie na tym kontynencie. Wielkości opadów atmosferycznych w Azji są również bardzo zróżnicowane. Obszary o najwyższych na świecie rocznych sumach opadów (np. miejscowość Ćerapuńdźi u podnóża Himalajów – ponad 11 000 mm w ciągu roku) kontrastują z obszarami o znikomych opadach (np. Kotlina Turfańska – 20 mm rocznie). Kontrasty klimatyczne Azji mają wpływ na znaczne zróżnicowanie szaty roślinnej. Ubogie w roślinność północne krańce tego kontynentu oraz jego środkowa część kontrastują z położonymi na południowym wschodzie obszarami wilgotnych lasów równikowych. Od klimatu uzależniona jest także sieć rzeczna. W Azji występują zarówno obszary o bardzo dobrze rozwiniętej sieci rzecznej (np. w Azji Południowo-Wschodniej lub na Syberii), jak i obszary suche, gdzie rzek jest niewiele lub są one okresowe.